یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری و تاریخی آذربایجان‌شرقی موزه مردم‌شناسی عشایر آذربایجان در سراب است. این موزه که نخستین موزه عشایر کشور است، در ساختمان قدیمی حمام جلال سراب اثری به جای مانده از دوران قاجاریه با معماری ارزشمند و با مساحتی حدود 650 متر مربع در داخل شهر بنا شده است. بنای موزه متعلق به دوره قاجار بوده و در این دوره به عنوان حمام عمومی شهر مورد استفاده قرار می‌گرفته است. اسم حمام هم برگرفته از نام مالک آن به نام «جلال» است.
به گزارش خبرگزاری بسیج از آذربایجان شرقی، حمام جلال دارای دو بخش مجزای زنانه و مردانه بوده و در هر بخش خزینه‌ای برای تجمع آب گرم تعبیه شده بود. گرمخانه مرکزی حمام هم در محل اتاق مدیریت فعلی موزه قرار دارد.
این حمام تا سال 1372 در مالکیت بخش خصوصی بود تا اینکه در همان سال توسط شهرداری سراب تملک و جهت مرمت و تأسیس موزه عشایر در اختیار سازمان میراث فرهنگی و گردشگری آذربایجان‌شرقی قرار گرفت.
موزه عشایر آذربایجان‌شرقی از شمار موزه‌های مردم‌شناسی است و قلمرو این موزه‌ها منطقه‌ای و به نمایش گذاشتن نشانه‌های فرهنگی، سنتی و قومی و نمایان‌گر ارزش‌های اقتصادی، اجتماعی و فنی مردم منطقه است. این نشانه‌ها اشیا و نمادهای مردمی است که آنها را به کار می‌گرفتند و یا به‌کار می‌گیرند.
از همان روزهای ابتدایی هدف از ایجاد این موزه گردآوری و نگهداری، مطالعه و بررسی و به نمایش گذاشتن نعمات فرهنگی یا طبیعی به منظور آموزش و پژوهش و ارزش دادن به این مجموعه‌ها و لذت بردن از آن ها بوده است.
به عبارتی دیگر، هدف موزه نمایشگر ارائه تحقیقاتی است از مطالعه در مورد آداب، رسوم، زبان، معیشت، مسکن، هنر، فنون، خوراک، پوشاک و صنایع‌دستی که در جامعه عشایری توسط کارشناسان گردآوری شده است.
به همین دلیل است که موزه مردم‌شناسی برای ببیندگان مانوس و دلنشین است، چراکه در این رابطه هر یک از اموال فرهنگی که به نمایش گذاشته میشود با زبان بی‌زبانی از چگونگی مورد استفاده در زمان خود صحبت می‌کنند.
غرفه‌های این موزه مانند سایر موزه‌های مردم‌شناسی سخن از چگونه زندگی کردن و با مشکلات مبارزه کردن برای به دست آوردن و بهتر زندگی کردن که همواره نداشتن را یافتن و نبودن را ساختن از زمان‌های بسیار گذشته می‌گوید. تنها تفاوت این موزه با سایر موزه‌ها این است که زندگی در این موزه همیشه در جریان است.
بخش‌های مختلف موزه مردم‌شناسی عشایر سراب عبارت است از بخش اطلاع‌رسانی، کتابخانه تخصصی عشایر، فضای مراتع و چوپان، فرآوری سنتی و بومی لبنیات و پشم، دست بافت‌های عشایری، موسیقی، پوشاک، زیورآلات، مسکن، نان پزی، قهوه خانه سنتی و تابلو نوشته‌ها.
اشیای به نمایش گذاشته شده در این موزه از آذربایجان‌شرقی و اردبیل گردآوری شده است.
نتیجه اینکه هدف موزه نمایشگر ارائه تحقیقاتی است از مطالعه در مورد اعتقادات و آداب و رسوم، زبان، معیشت، مسکن، هنرها و فنون، خوراک، پوشاک، صنایع‌دستی، که در جامعه عشایری توسط کارشناسان گردآوری شده است و از این رو است که موزه مردم شناسی برای بینندگان مانوس و دلنشین است. زیرا در این رابطه هر یک از اموال فرهنگی که به نمایش گذاشته میشود با زبان بی‌زبانی از چگونگی مورد استفاده در زمان خود صحبت می‌کنند.
غرفه‌های این موزه مردم شناسی همانند سایر موزه‌های مردم شناسی سخن از چگونه زندگی کردن و با مشکلات مبارزه کردن و در جهت به‌دست آوردن و بهتر زندگی کردن که همواره نداشتن را یافتن و نبودن را ساختن از زمان‌های بسیار گذشته می‌گوید. بنابراین حفظ و نگهداری و معرفی ذخایر فرهنگی ضرورتی تاریخی دارد.
بخش های مختلف این موزه عبارتند از:
بخش اداری، بخش اطلاع رسانی، کتابخانه تخصصی، فضای مراتع و چوپان، غرفه سینمای سنتی، بخش فرآوری سنتی و بومی لبنیات، بخش فرآوری سنتی پشم، غرفه دست بافت‌های عشایری، غرفه موسیقی، غرفه مسکن (آلاچیق)، غرفه نان پزی، غرفه اشیاء اعتقادی و زیورآلات، غرفه قهوه خانه سنتی و ماکت و تابلو نوشته‌ها و عکس‌های مختلف از جلوه‌های فرهنگی عشایر آذربایجان.
