هشتمین شهرستان استان آذربایجان شرقی سراب نام دارد، شهر سراب مرکز شهرستان سراب است که این شهرستان در شرق استان قرارگرفته و اهالی شهرستان به زبان ترکی آذربایجانی سخن می گویند و به خاطر اینکه این شهرستان در ایام گذشته در مسیر اصلی جاده ابریشم قرار گرفته بود از توجه بسیار زیادی در آن زمان برخوردار بوده و در کانون توجهات قرار داشته است.
درباره شهرستان سراب
سراب سومین شهر پر وسعت استان آذربایجان شرقی با مساحت ۳۴۵۲ کیلومتر مربع بعد از شهرهای تبریز و مراغه است. سراب تا سال ۱۲۳۴ ه.ش از بخش های تابع اردبیل بود که پس از ارتقا به شهرستان درجه ۳ دارای فرمانداری شد و تا سال ۱۳۶۷ دارای یک بخش بنام بخش مرکزی بود که پس از تقسیمات کشوری بخش مهربان از شهرستان اهر جدا و به شهرستان سراب پیوست که بعد از آن سراب دارای دو بخش بنام های مرکزی و مهربان شد.
شهرستان سراب یکی از شهر های ۲۰ گانه استان با وسعتی معادل ۳۴۵۲٫۱۸ کیلومتر مربع محدوده ای معادل ۷٫۵۹ درصد از مساحت استان را دارا می باشد و از این بابت رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. فاصله این شهر از مرکز استان ۱۳۴ کیلومتر است. این شهرستان از سمت شمال با شهرستان هریس و مشگین شهر و از شرق با استان اردبیل از جنوب با شهرستان میانه و از غرب با شهرستان هریس و بستان آباد همجوار است.
بر اساس آخرین تقسیمات کشوری سراب دارای ۲ بخش مرکزی و مهربان، ۴ شهر سراب، مهربان، دوزدوزان و شربیان و ۹ دهستان رازلیق، ابرغان، آغمیون، صائین، حومه، ملایعقوب، آلان براغوش، اردلان و شربیان و ۱۸۶ آبادی است.
بر اساس نتایج سرشماری نفوس و مسکن در سال های ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان سراب با متوسط نرخ رشد منفی ۱٫۰۳ درصد به تعداد ۱۲۵۳۴۱ نفر در سال ۱۳۹۵ رسیده که ۳ درصد جمعیت استان را شامل می شود و نرخ شهر نشینی شهرستان سراب در سال ۱۳۹۵ مساوی ۴۷٫۳ درصد بود.
آب و هوای شهرستان سراب
دشت سراب با ارتفاع ۱۶۵۰ متری از سطح دریا به دلیل قرار گرفتن در بین دو کوه بزقوش و سبلان همواره از آب و هوای سرد و طبیعت زیبا و چشمه های خروشان و آبگرم های معدنی برخوردار است، به طوری که سراب را نگین آذربایجان می دانند. و بخاطر همین مورد ( قرار گرفتن در بین دو رشته کوه) سراب همواره از آب و هوای سرد و معتدلی برخور دار است بطوری که ۱۴۸ الی ۱۵۰ روز از سال را دارای آب و هوای سر و یخبندانی است، میزان بارندگی در شهرستان سراب به نسبت ارتفاعات از ۲۵۰ تا ۴۸۰ میلی متر متغیر است.
آثار باستانی و قدمت شهرستان سراب
نام سراب تا پیش از اسلام یعنی تا سال ۳۶۵ ه.ق سراو یا سراره بوده است و دلیل نام گذاری به این نام بخاطر قرار گرفتن شهر سراب در مجاورت رودخانه سراو رود بود، سراب دارای تاریخ غنی است، در سراب آثار تاریخی بسیاری کشف شده که از جمله مهمترین آنها که قدمت بالای سراب را نشان میدهد می توان به کتیبه دوران اورارتورها اشاره کرد که اورارتورها معاصر دوره مادها بودند، این کتیبه به خط میخی در دهستان رازلیق واقع شده که نشان از فتح نامه شاهان اورارتویی در این منطقه است.
از دیگر آثار تاریخی سراب می تواند به تپه های باستانی و معابد سنگی در حومه شهر اشاره کرد که حتی برخی از باستان شناسان بر این باور هستند که برخی از قبور پراکنده در حومه شهر سراب قدمتی بیش از سنگ نبشته های اورارتویی دارد، بنابراین تاریخ سراب را می توان به دو بخش پس از اسلام و پیش از اسلام تقسیم کرد.
نمونه آثار باستانی شهرستان سراب
از نمونه آثار تاریخی مهم شهرستان سراب میتوان به مسجد جامع سراب، سنگ نبشته، تیمچه حاج ملک، سنگ نبشته اورارتویی، حمام جلالی که اکنون به موزه مردم شناسی و عشایر آذربایجان تبدیل شده است، تپه پوللو موللو، مسجد اسفستان، مسجد تاریخی اسنق، برجک دیدبانی اسنق که متاسفانه از بین رفته است، مقبره مغولی، کاروانسرای شاه عباسی، پل و برج گاودوش آباد، کول تپه آناقیز، چهارطاقی ساسانی و غیره اشاره کرد.
اقتصاد، دامداری و کشاورزی شهرستان سراب
باتوجه به موقعیت جغرافیایی شهرستان سراب، همواره اقتصاد اهالی سراب در دو حوزه کشاورزی و دامپروری بوده و اهالی منطقه بیشتر به فعالیت کشاورزی و دامپروری می پردازند که در این خصوض گاو سرابی در کنار لبنیات سراب از دیرباز شهرت جهانی و ملی دارد بطوری که سراب قطب لبنیات کشور نام برده می شود که در کنار لبنیات تولید عسل در دشت سراب از سال های گذشته رونق یافته بطوری که کم کم عسل سراب برای خود نام و آوازه ملی درست کرده که در فروشگاه ها و مغازه های سرتاسر ایران آوازه آن پیچیده است، در دیگر سوی به دلیل وجود خاک حاصلخیر منطقه سراب و با توجه به اینکه بیشتر ساکنین شهرستان سراب در روستاها سکونت دارند به این خاطر کشاورزی در شهرستان سراب از رونق خاصی برخوردار است و محصولات کشاورزی همچون سیب زمینی، گندم، سبزیجات، حبوبات، باغ هایی همچون سیب، زردآلو، گردو، گلابی به وفور یافت می شود و جدیدا کاشت بادام زمینی و زعفران در شهرستان سراب رونق یافته که نشان از قدرت بالای حاصل خیزی دشت سراب دارد.
با این همه متاسفانه در بخش اقتصادی بنابه دلایل متفاوت محصولات شهرستان سراب که از شهرت فراوانی برخوردار است مورد توجه صنعت منطقه قرار نگرفته است که یکی از دلایل کوچ جوانان از شهرستان به شهرهایی همچون تهران و تبریز همین معقوله اقتصاد است، از دیگر موارد مهم اقتصادی شهرستان می توان به وجود معادن مهمی همچون آلومنیا که کارخانه نفلین سینت شهرستان سراب از ۲۰ سال قبل در زمین های روستای بهرمان کلنگ زنی شد که تا کنون به بهره برداری نرسیده و همچنان در پیچ و خم وعده های مسئولین پاسکاری می شود، از دیگر معادن مهم موجود در شهرستان سراب می توان به معادن مس و سنگ های زینتی اشاره کرد که از این معادن نیز بهره برداری نشده همچنین از اخبار منتشر شده در شهرستان سراب چنین برآورد می شود که سراب دارای نفت است و تحقیقات برای اکتشاف نفت از دشت سراب آغاز شده است.
روستاهای شهرستان سراب
شهرستان سراب دارای ۱۸۶ روستا است که از این تعداد برخی از روستاها به دلایل مختلف همچون کوچ اهالی به شهر های دیگر همچون تهران، خالی از سکنه است ولی در کل شهرستان سراب تعداد ۱۸۶ روستا دارد.
دهستان آغمیون
آغمیون، اسبگران، اسفستان، اسلام‌آباد، تکلدان، چله‌خانه، زیراسف، سرخه‌ریز، سندان، سنزیق، سهزاب، سوین، شوره‌دل، صومعه‌زرین، طاران، فرگوش، کادیجان، گلی، گنبدان
دهستان ابرغان
آقچه‌کند، آناقیز، ابرغان، احمدآباد سفلی، احمدآباد، علیا، بافتان، بالستان، بهرمان، جهیزدان، چرلو، چیچکلو، خاتون‌آباد، داراب، دامباران، دامنجان، دولت‌آباد، قارخون، قارقا، قزل‌گچی، قزلجه‌اکراد، قوشچی، قوشه‌گنبد، گل‌آباد، محسن‌آباد، مردآباد
دهستان حومه
اسب‌فروشان • اشتجران • الله‌حق • اندراب • اوغان • ایدرشان • بیجند • پرکاب • تازه‌کند • تیرشاب • حصار • سرانسر • سردها • صومعه‌حق • قشلاق • مهین • هریس • هولیق
دهستان رازلیق
آبرس • اسبقران • اسطلو • انگیز • بلاسجین • پیرکمان • چه‌گوش • چهرق • چوللو • حسنجان‌کوه • دیزج‌سفید • دیزج‌عظیم • دیزج‌میرهمای • رازلیق • شاللو • شیرمردان • شیره‌جین • قره‌قیه • قزل‌قیه • قلعه‌جوق • قورخود • کندوان • گواشین • میرکوه سفلی • میرکوه علیا • میرکوه وسطی • ینگجه
دهستان صائین
امام‌چای • اورتاکند • ایده‌لو • باشکند • تازه‌کند • حیدرآباد • خضرآباد • دراب • دکانلو • دیبکلو • زیری • ساری‌قیه • سقزچی • صندوقلو • عسگرآباد • قرخ‌بلاغ • قره‌کانلو • قره‌مسجد • کلانتر سفلی • کلانتر علیا • کلیان • محمدکندی • مشهدی‌کندی • منقوطای • میدانجیق
دهستان ملایعقوب
آقبلاغ‌بهمن • اردها • ایرج • جلده‌باخان • حسنجان • دونیق • سلطان‌آباد • شالقون • شکردرق • شیخ‌سرجین • عبدالله‌آباد • کوشنق • ملایعقوب • ناراب • نرمیق • هَرَوان • وانق سفلی • وانق علیا
